اقسام وحی
شياطين نيز وحي دارند.
{…إنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إلي أوْلِيائِهِمْ…} سوره انعام آیه 121؛
و معناي جامع وحی «تفهيم خفيّ» است؛ يعني، طوري مطلب را بفهماند كه همه كس نفهمند! اين معنا در غريزهي نحل و الهام به مادر موسي و وسوسههاي شيطان نيز هست.
اقسام وحي
امّا وحي انبياء ( علیهم السلام )، وحي مقدّسي است كه ارتباط با عالم ربوبي دارند. آن هم چند قسم است كه قرآن مي فرمايد:
{ وَ ما كانَ لِبَشَرٍ أنْ يُكَلِّمَهُ اللهُ إلاّ وَحْياً أوْ مِنْ وَراءِ حِجابٍ أوْ يُرْسِلَ رَسُولاً…} سوره شوری آیه 51؛
گاهي خدا بدون وساطت مَلَك با پيغمبري سخن ميگويد و به قلبش الهام ميكند، گاهي از اوقات از پس پرده سخن ميگويد؛ يعني، صدا از چيزي به گوشش ميرسد، مانند شجرهي طور كه حضرت موسي در وادي طور از درختي صدا شنيد كه:
{ إنِّي أنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ…} ؛
«اي موسي! من خداي تو هستم. پس كفشهاي خود از پا بيفكن!»
آنجا وحي « مِن وراء حجاب» بود. در شب معراج هم رسولخدا(ص) مشافهتاً { مشافهتاً : به طور شفاهی } با خدا سخن گفته و آن خطاب هاي مكرّر «يا احمد» كه در روايت معراج داريم، از قبيل « وحيِ من وراء حجاب» است، كه سخنگو ديده نميشود و تنها صدا شنيده ميشود.
(او يُرسِل رسولاً)؛ گاهي هم مَلَك واسطه ميشود و به وسيلهي ملك ابلاغ وحي ميگردد و آن هم ممكن است به چند صورت تحقّق پيدا كند.
چگونگي تلقي وحي توسط رسول اكرم (ص)
نقل شده كه از رسول اكرم(ص) پرسيدند شما چگونه تلقّي وحي ميكنيد؟! فرمود:
(اَحْياناً يَأتيني في مِثْلِ صَلْصَلَةِ الْجَرَسِ وَ هُوَ اَشَدُّه عَلَيَّ)؛
«گاهي صدايي مانند صداي زنگ به گوشم مي رسد و آن شديدترين نوع وحي براي من است!»
و احياناً؛
(يَأتيني مَلَكٌ في مِثْلِ صُورَةِ الرَّجُلِ)؛ (مسند احمد بن حنبل جلد 4 صفحه 158 )
«فرشته اي بهصورت مردي بر من ظاهر ميشود».
گاهي هم ملك را بهصورت خلقت اصلياش مشاهده ميكنم. يك بار جبرئيل را ديدم كه زمين و آسمان را پر كرده بود و از شش طرف صدا به گوشم مي رسيد. حالا ميخواهيم بگوييم: ائمه( علیهم السلام ) مهبط وحي هستند؛ يعني، وحي به آنها نازل ميشود، امّا نه وحي تشريعي! بعضي اين جمله را چنين معنا ميكنند: شما مهبط وحي هستيد؛ يعني در دودمان شما وحي نازل شده است، نه بر خود شما. بر پيغمبر وحي نازل شده و چون شما انتساب به او داريد، مي توان گفت: شما مهبط وحي هستيد. در اين صورت اين تعبير، تعبير مجازي خواهد بود ولي ميتوانيم آن را به معناي حقيقي اش حمل كنيم و بگوييم شما خودتان مهبط وحي هستيد. امّا نه وحي تشريعي كه مُنافي با ختم شريعت باشد، بلكه وحي به عبارت تبييني، يعني پيامبر اكرم(ص) از طريق وحي، تشريع شريعت ميكند و ائمه دين( علیهم السلام ) از طريق وحي، تبيين شريعت ميكنند، طبيعي است كساني كه ميخواهند حقايق وحي قرآني را براي مردم بيان كنند، بايد ارتباط مستقيم با فرستنده ي قرآن داشته باشند تا از خطا در بيان، معصوم باشند.